عناصر کمیاب ارزان را فراموش کنید!
قیمت عناصر کمیاب طی دو سال چندین برابر شده است.
امسال بازار عناصر کمیاب تغییر کمی داشته است. بعد از اینکه تولید عناصر کمیاب و سهم صادرات در سال 2010 کاهش یافت، قیمت فلزات مختلف بسیار بالا رفت. شرکت ها در کل دنیا با کمبود عرضه مواجه بوند و شدیداً به دنبال تهیه مواد بودند. تهدیدات ایالات متحده آمریکا و اروپا نیز تأثیری بر سیاست تجارت چین نداشت. در ماه جولای چین دومین نیمه از سهم صادرات عناصر کمیاب را ارائه کرد. با ادامه دار شدن سهم صادرات کم و کاهش عرضه عناصر، قیمت ها همچنان بالا خواهد ماند. تنها راه کاهش قیمت ها می تواند توقف تولید در کارخانه های مصرف کننده این عناصر باشد که منجر به کاهش تقاضا خواهد شد. این راه حل فقط در مدت زمان کوتاهی مفید خواهد بود.
تحلیل گران، صنعت گران و شرکت های عناصر کمیاب در کل دنیا همه بر این نظر هستند که قیمت بیشتر عناصر به این زودی ها کاهش نخواهد یافت.
مارک اسمیت (Mark Smith) مدیر عامل مولیکورپ (Molycorp) در مصاحبه ای با سازمان خبری داوجونز تصریح کرد که تقاضای جهانی بسیار بالاست و عرضه در دنیا به جز چین بسیار کم است و چین به کاهش سهم صادرات اکسید عناصر کمیاب ادامه می دهد. او همچنین در رابطه با تقاضا برای محصولات شرکت مولی کورپ گفت که قادر به تولید به میزان کافی برای مشتری هایشان نیستند.
بازار عناصر کمیاب چین هنوز به همان اندازه قوی است و اظهارات اخیر شرکت بائوتو (Baotou Steel Rare Earth Hi-Tech Co.) ادامه روند رو به رشد قیمت ها را تأیید می کند. با توجه به وضعیت قیمت ها و عرضه دیگر دوران ارزانی عناصر کمیاب بر نخواهد گشت و مصرف کنندگان این عناصر نباید به این امید باشند. شرکت بائوتو بزرگترین تولید کننده عناصر کمیاب است که 60 درصد عناصر کمیاب سبک در سراسر جهان را در اختیار دارد و تقریباً 10 هزار تن ذخیره در انبار هایش را دارد.
مصرف کنندگان عناصر کمیاب، کارخانه خود را به چین منتقل می کنند تا به مواد اولیه دسترسی داشته باشند. بعضی از شرکت ها مثل شرکت های ژاپنی شوا دنکو (Showa Denko) و سانتوکو (Santoku) و همچنین شرکت اینترماتیکس (Intematix) تولید کننده تکنولوژی LED در آمریکا، بخش هایی از کارخانه و تجهیزاتشان را به چین منتقل کرده اند.
روند انتقال کارخانه های و شرکت های مختلف به چین به منظور دستیابی به منابع عناصر کمیاب در این کشور تغییر نخواهد کرد تا زمانی که تولید کنندگان کشورهای غربی شروع به تولید قابل توجه عناصر کمیاب کنند. این در حالی است که مولی کورپ به فروش تولیدش از معدن قبلی می پردازد و شرکت لایون شروع به استفاده از معدن مانت ولد (Mt. Weld) کرده است، این شرکت ها تا سال 2013 به تولید حداکثری از ظرفیت خود نخواهند رسید.
چشم انداز عناصر کمیاب در سه ماهه چهارم
برای کسانی که با بازار فلزات کمیاب آشنا هستند، قیمت های بالا و نجومی و عرضه کم این عناصر در خارج از چین، یک داستان آشنا است. اما تا زمانی که تولید قابل توجهی در خارج از چین انجام شود، تحلیل گران تغییرات کمی برای این روند پیش بینی می کنند به جز زمانی که مصرف کنندگان نهایی با عدم خرید باعث شوند تقاضا کم شود.
بنابراین در سال 2011 افق دوری برای جهش قیمت های عناصر کمیاب به دنبال کنترل هر چه بیشتر تولید و سهمیه بندی صادرات می توان در نظر گرفت. در سال 2011 کل تولید در چین با افزایش 5 درصدی نسبت به سال 2010 به 93 هزار و 800 تن رسیده است، در حالی که صادرات به 30 هزار و 184 تن محدود شده است، این مقدار کمی کمتر از 30 هزار و 258 تنی است که در سال گذشته مجوز صادرات دریافت کرد.
اگرچه شرکت لایون (Lyans Corporation) رسماً معدن مانت ولد (Mount Weld) در غرب استرالیا را در چهارم آگوست افتتاح کرد، تولید از این تأسیسات که در ابتدا 11 هزار تن در سال خواهد بود، تا سال 2012 تأثیری در بازار عناصر کمیاب نخواهد گذاشت، زیرا اولین خوراک کنسانتره عناصر کمیاب ورودی به کارخانه مواد پیشرفته لیناس (Lynas Advanced Materials Plant به اختصار LAMP) واقع در مالزی برای سه ماهه چهارم برنامه ریزی شده است. در ضمن، شرکت مولیکورپ (Molycorp) تنها تولیدکننده بزرگی است که شکاف موجود در خارج از چین را پر می کند و این شرکت مستقر در کولارودو تا اینجای سال توانسته است با عرضه مقدار نسبتاً متعادلی به بازارهای عناصر کمیاب سود خوبی داشته باشد.
بر اساس گزارشی که مولی کورپ ارائه کرد، تولید اکسید های عناصر کمیاب در سه ماهه دوم سال 815 تن بوده است و همچنین اعلام کرد که آن ها انتظار دارند در سه ماهه سوم تولیدی بین 977 تن الی یک هزار و 321 تن داشته باشند و برای سه ماهه چهارم مقدار یک هزار و 17 تن الی یک هزار و 377 تن پیش بینی می کنند. افزایش تولید این شرکت باعث شده است که پیش بینی برخی از تحلیل گران از چشم انداز عملکرد این شرکت در ادامه سال، کاملاً خوشبینانه باشد.
توقف تولید در سه معدن چین
تنها تغییری که می تواند نقش مهمی را در بازارهای عناصر کمیاب قبل از تمام شدن سال بازی کند این است که دولت چین اعلام کرده است تولید متوقف خواهد شد. بنابر گزارش رسانه های دولتی، تولید تا آخر سال در سه معدن از هشت معدن واقع در گانژو (Ganzhou)در ایالت جیانگزی (Jiangxi)معلق خواهد شد. منطقه کانژو نزدیک به 40 درصد تولید عناصر کمیاب چین را برعهده دارد. لی گوکینگ (Li Guoqing) مدیر اداره معادن شهر گانژو، اشاره کرد که معلوم نیست چه زمانی تولید در سه معدن از سرگیر گرفته شود، شروع احتمالی مجدد فعالیت ها بر اساس دستورات دولت ایالتی خواهد بود.
اگرچه تعطیل بودن این شرمعادن عمدتاً نتیجه تصمیمی است که دولت چین برای جلوگیری از معدن کاری و صادرات غیر قانونی اتخاذ می کند و هر ساله بر سهم تولید تأثیر می گذارد، البته تاثیری بر 15 هزار تن عناصر کمیاب ثبت شده جهت صادرات از چین در نیم سال گذشته نداشته است. چشم انداز تعطیل بودن طولانی این شرکت ها در یکی از مناطق اصلی معدنی چین ممکن است موجب شکاف در بازارهای عناصر کمیاب در سه ماهه چهارم شود.
توقف تولید کارخانه های مصرف کننده عناصر کمیاب
مصرف کنندگان عناصر کمیاب به علت افزایش هزینه های تولید نمی توانند سود لازم را بدست آورند و بعضی از آن ها نگران هستند که قیمت بالا کل صنعت را نابود کند. به گفته رئیس هیئت مدیره یک شرکت تولید کننده باتری های وسایل نقلیه، اگر افزایش قیمت عناصر کمیاب همچنان ادامه یابد صنعت باتری به مرز فروپاشی خواهد رسید و در مسیر توسعه خودروهای الکتریکی موانعی به وجود خواهد آمد. قیمت سریم از حدود 50 دلار بر کیلوگرم در ماه ژانویه به بیش از 38/416 دلار بر کیلوگرم در ماه ژوئن افزایش یافته است که باعث شده است بعضی از تولید کنندگان لامپ های LED در چین تولیدشان را متوقف یا به کل قطع کنند.
بعد از اینکه تولید کنندگان صنایع پایین دستی تولیدشان را کاهش دادند قیمت اکسید سریم 20 درصد کاهش یافت. در سه ماهه چهارم ممکن است اوضاع به مقدار کمی برای مصرف کنندگان عناصر کمیاب بهتر شود. اما همانطور که اشاره شد قیمت ها تا زمانی که تولید کنندگان دیگر به غیر از تولید کنندگان چینی اقدام به تولید این عناصر نکنند، بالا خواهد ماند.
ذخیره سازی عناصر کمیاب در اروپا
تحول دیگری که می تواند نقش مهمی در سه ماهه چهارم بر بازارهای عناصر کمیاب داشته باشد آشکارسازی اتحادیه اروپا بود که می خواهند با انباشت عناصر کمیاب باعث کاهش وابستگی دیگر کشورها به چین شوند.
آندرا مارسی (Andrea Maresi) مسئول مطبوعاتی وزیر صنایع اتحادیه اروپا آنتونیو تاجانی (Antonio Tajani) در مصاحبه با رویترز اعلام کرد، وزیر صنایع اتحادیه اروپا، تایید کرد است که در حال تلاش برای تضمین عرضه این گونه مواد معدنی از خارج از اتحادیه اروپا، مانند آمریکای لاتین یا آفریقا و یا دیگر کشورها مانند روسیه هستیم. او اضافه کرد: «ما در تلاش برای هرچه بهتر کردن منابع مان و کاهش وابستگی مان به چین هستیم.»
دیوید اوبروک (David O"Brock)، مدیر عامل مولی کورپ سیلمت ای اس (Molycorp Silmet AS) در استونی که مولی کورپ صاحب اکثریت آن است، در مصاحبه جدید خود با رویترز اعلام کرد که او با اتحادیه اروپا درباره انباشت مواد به توافق نظر رسیده و با ذخیره سازی سه هزار تن کربنات عناصر کمیاب موافقت کرده است.
علارغم تأکید او که اتحادیه اروپا باید برای جبران محدودیت های صادرات چین به ذخیره مواد بپردازد، با این حال، اوبورک معتقد است قیمت عناصر کمیاب در سه ماهه چهارم سال تغییری نخواهد کرد. به نظر قیمت ها نه کاهش خواهند یافت و نه افزایش مگر اینکه چین تصمیم بگیرد که عناصر کمیاب بیشتری به بازار عرضه کند.
وابستگی صنایع نظامی امریکا به چین برای تأمین عناصر کمیاب
بعضی ها این موضوع را زیرکی و هنر استراتژیکی چین و بعضی ها اشتباه مهلک و تکان دهنده آمریکا می دانند. در واقع حقیقت بین این دو حالت است، حقیقت این است که در حال حاضر آمریکا برای تأمین بعضی از قسمت های حیاتی و مهم سخت افزار نظامی و پیشرفته اش کاملاً به چین وابسته است.
لیزرها و آهن رباها که سیستم اسلحه های پیشرفته نظامی امروزی را کنترل می کنند با استفاده از عناصر کمیابی که از چین تأمین می شود، ساخته می شوند. بازار عناصر کمیاب بازاری است که در انحصار چین قرار دارد.
نئودیمیم برای ساخت آهنرباهای کوچکی استفاده می شود که به عنوان اجزای سازنده سیستم موشک ها و بمب های هوشمند، سیستم ماهواره ها و همچنین برای آهنرباهای مورد استفاده در موتورهای الکتریکی هیبریدی در کشتی های جنگی، به کار می روند. ساماریم با کبالت ترکیب شده و آهنرباهای Sm-Co ساخته می شود که در کشتی های نیروی دریایی مدل Aegis و در سیستم های ناوبری سوخت استفاده می شوند. ایتریم نیز برای سیستم های لیزری هدایت تانک ها و موشک ها بکار می رود.
جالب است که ایالات متحده امریکا معادن عناصر کمیاب زیادی دارد. اگرچه چین بزرگترین سهم ذخایر عناصر کمیاب در سراسر جهان (36 درصد) را داراست، آمریکا دومین سهم بزرگ ذخایر این عناصر (13 درصد) را دارد.
در 10 تا 20 سال گذشته آمریکا قادر بود مواد خام و محصولات نهایی مورد نیاز صنایع نظامی پیشرفته خود را تأمین کند. از آن موقع تاکنون اصلی ترین مسئله برای تولید کنندگان آمریکایی این است که دستیابی به ذخایری که عیار مقرون به صرفه داشته باشند به راحتی امکان پذیر نیست. این قضیه به همراه افزایش هزینه تولید عناصر کمیاب و سپس انتقال آن به اجزای تجهیزات با فن آوری برتر باعث شده است که این صنعت از آمریکا خارج شده و در کشور چین پیشرفت کرده است. صنعت عناصر کمیاب در چین به آرامی از سال 1986 تا موقعیتی که در حال حاضر دارد رشد کرده است.
پنج معدن بزرگ عناصر کمیاب در خارج از چین
بنا بر گزارشی که موسسه تحقیقات فلزات تکنولوژی (Technology Metals Research) در اواسط ماه آگوست منتشر کرد، فهرستی از شرکت های تولید کننده عناصر کمیاب که پروژه های پیشرفته ای دارند و خارج از چین فعالیت می کنند ارائه شد. در این گزارش جزئیات بزرگترین پروژه های که در آینده به تولید عناصر کمیاب خواهند پرداخت آورده شده است و همچنین پنج پروژه ای که پیشرفته تر هستند و دارای پتانسیل لازم برای تأمین میزان اکسید عناصر کمیاب حیاتی (CREOs) کافی در خارج از چین هستند، رتبه بندی شده اند.
این عناصر کمیاب حیاتی دیسپروسیوم (dysprosium)، ایتریم (yttrium)، تربیم (terbium)، یوروپیوم (europium) و نئودیمیم (neodymium) معرفی شده اند و بر اساس بیشترین ریسکی که برای عرضه آنها وجود دارد رتبه بندی شده اند. این پنج پروژه در ادامه معرفی شده اند:
1- مانت ولد (Mount Weld) واقع در استرالیا. این معدن در غرب استرالیا که متعلق به شرکت لیناس است در واقع بزرگ ترین حریف صنعت عناصر کمیاب چین فرض می شود و تنها مورد از این پنج پروژه است که آغاز به تولید کرده است. همانطور که ذکر شد این معدن به طور رسمی در چهارم آگوست آغاز به فعالیت کرد و پیش بینی می شود زمانی که به تولید با تمام توان بپردازد، سالانه 11 هزار تن اکسید عناصر کمیاب تولید کند که سال بعد محقق خواهد شد. فاز دوم توسعه تولید را به دو برابر افزایش خواهد داد یعنی سالانه 22 هزار تن از سال 2013 و لیناس (Lynas) قصد دارد زمانی که پروژه به طور کامل توسعه یابد، نهایتاً سالانه 33 هزار تن تولید کند (در طی مدت 20 سال). همچنین لیناس در حال ساخت تجهیزات فراوری در مالزی است که پیش بینی می شود تا پایان سال به اتمام برسد.
2- استین کمپسکرال (Steenkampskraal) واقع در آفریقای جنوبی. این معدن در جنوب غربی آفریقا واقع شده است و تا سال 2009 متروک بود تا اینکه قراردادی بین شرکت گریت وسترن (Great Western) و شرکت استخراج عناصر کمیاب (Rare Earth Extraction) امضا شد تا بهره برداری از معدن مجددا شروع شود.
3- بوکان ماونتین (Bokan Mountain) واقع در ایالات متحده امریکا. این معدن در آلاسکا سابقاً معدن اورانیوم بود و در حال حاضر متعلق به شرکت فلزات کمیاب یوکور (Ucore Rare Metals) است. ذخایر سنگ معدن عناصر کمیاب این معدن 60 میلیون تن برآورد شده است و به دلیل موجودی زیاد دیسپروسیوم بسیار مورد توجه است. این عنصر برای صنایع دفاع ایالات متحده آمریکا از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یک سرمایه هشت میلیون دلاری در ماه جولای برای اکتشاف و توسعه بیشتر هزینه شد. مدیر عامل شرکت اعلام کرده است که در ظرف مدت 48 ماه تولید را آغاز خواهند کرد.
4- استرنج لیک (Strange Lake) واقع در کانادا. کانسار عناصر کمیاب استرنج لیک در شمال شرقی ایالت کبک (Quebec) نزدیک مرز لابرادور (Labrador) قرار دارد. اکتشاف این کانسار در حال حاضر توسط شرکت کانادایی مواد معدنی کمیاب کوئست (Quest Rare Minerals) انجام می شود. اکتشافات نشان داده است که ذخیره سنگ معدن عناصر کمیاب این معدن بیش از 50 میلیون تن است. کانی های این معدن حاوی عناصر ایتریم، نئوبیم و هافنیوم است.
5- نورا کار (Norra Karr) واقع در سوئد. این پروژه متعلق به شرکت فلزات تاسمان (Tasman Metals Ltd.) است. تاسمان که پروژه هایی در فنلاند و نروژ دارد ذخایر سنگ معدن عناصر کمیابش را در این معدن حدود 60 میلیون تن برآورد کرده است. ترکیب کان هایی این معدن نیز مشابه معدن استرنج لیک در کانادا حاوی عناصر ایتریم، نئوبیم و هافنیوم است.
